Tết Hàn thực 3/3 âm lịch – Ngày lễ hướng về cội nguồn của người Việt

Tết Hàn thực là một ngày lễ truyền thống diễn ra vào mùng 3 tháng 3 âm lịch hằng năm, có nguồn gốc từ Trung Quốc nhưng đã được người Việt tiếp nhận và biến đổi để phù hợp với văn hóa dân tộc. Ngày này không chỉ là dịp để con cháu tưởng nhớ tổ tiên mà còn thể hiện nét đẹp trong ẩm thực và phong tục truyền thống.

Nguồn gốc và ý nghĩa của Tết Hàn thực

Tết Hàn thực bắt nguồn từ thời Xuân Thu (770 – 476 TCN) ở Trung Quốc, gắn liền với câu chuyện về Giới Tử Thôi – một vị trung thần của vua Tấn Văn Công. Khi còn lưu vong, Giới Tử Thôi từng cắt thịt đùi mình để cứu vua khỏi cơn đói. Về sau, khi lên ngôi, vua Tấn Văn Công ban thưởng cho những người có công, nhưng Giới Tử Thôi không nhận mà đưa mẹ vào rừng ở ẩn.

Vua tìm ông không thấy nên đã ra lệnh đốt rừng để ép ông ra ngoài, nhưng Giới Tử Thôi không chịu và đã qua đời trong đám cháy. Quá hối hận, nhà vua cho lập miếu thờ và quy định ngày 3/3 âm lịch hàng năm, dân gian không được nhóm lửa, chỉ ăn đồ nguội để tưởng nhớ ông – từ đó hình thành ngày Tết Hàn thực (“Hàn thực” nghĩa là “thức ăn lạnh”).

Mặc dù có nguồn gốc từ Trung Quốc, nhưng khi du nhập vào Việt Nam, Tết Hàn thực đã được biến đổi để phù hợp với văn hóa Việt. Ngày này không mang ý nghĩa kiêng lửa mà chủ yếu là dịp tưởng nhớ tổ tiên, ông bà, thể hiện lòng thành kính của con cháu. Đây cũng là dịp để các gia đình quây quần bên nhau, cùng làm bánh trôi, bánh chay – món ăn truyền thống của dân tộc.

Vì sao Tết Hàn thực 3/3 người Việt lại cúng bánh trôi, bánh chay?

Ở Trung Quốc ngày Tết Hàn thực là để tưởng nhớ Tử Thôi nhưng ở Việt Nam ngày lễ này lại mang ý nghĩa dân tộc sâu sắc. Vào ngày 3/3 âm lịch, hàng năm các gia đình người Việt đều làm bánh trôi, bánh chay cúng ông bà, tổ tiên và kiêng không đốt lửa. Người dân ở nhiều nơi làm bánh chay bánh trôi cúng thần hoàng, ý nghĩa là con cháu một lòng hướng về tổ tiên, nguồn cội.

Người Việt đã hợp nhất Tết Hàn thực với Tết bánh trôi, bánh chay, thể hiện rõ nét đặc trưng văn hóa, lối sống riêng của người Việt. Tết Hàn thực của người Việt mang ý nghĩa hướng về cội nguồn, tổ tiên. 

Bánh trôi, bánh chay là món ăn truyền thống không thể thiếu trong ngày Tết Hàn thực. Những viên bánh tròn trịa tượng trưng cho sự biết ơn của con cháu đối với ông bà, tổ tiên. Bánh làm từ bột gạo nếp, nhân đường hoặc đậu xanh, không dầu mỡ, tượng trưng cho sự thanh đạm. Gạo nếp – nguyên liệu chính làm bánh – là sản phẩm của nền văn minh lúa nước, thể hiện tinh thần lao động cần cù của người Việt. Hình dáng bánh trôi, bánh chay tròn trịa, thể hiện ước mong cuộc sống bình an, hạnh phúc.

Bánh trôi thường được dâng lên tổ tiên vào buổi sáng hoặc trưa ngày 3/3 âm lịch. Đây không chỉ là một nghi thức cúng bái mà còn là dịp để gia đình sum họp, cùng nhau làm bánh, chia sẻ những câu chuyện ý nghĩa.

Mâm cỗ cúng Tết Hàn thực gồm những gì?

Vào ngày 3/3 âm lịch, người Việt thường chuẩn bị mâm cỗ cúng đơn giản nhưng đầy đủ, thể hiện sự trang trọng và tấm lòng thành kính đối với tổ tiên. Một mâm cúng Tết Hàn thực thường bao gồm:

• Bánh trôi, bánh chay – món ăn truyền thống không thể thiếu.

• Hoa tươi – thể hiện sự trang trọng, tôn kính.

• Hương, đèn, nến – dâng lên tổ tiên để tỏ lòng thành.

• Trầu cau – biểu tượng cho sự gắn kết gia đình.

• Mâm ngũ quả – thể hiện mong muốn sung túc, đủ đầy.

• Chè, xôi hoặc các món chay khác – tùy theo phong tục từng gia đình.

Tùy vào vùng miền, mâm cúng có thể được bổ sung thêm các món ăn khác, nhưng bánh trôi, bánh chay luôn là linh hồn của ngày lễ này.

Tết Hàn thực là một nét đẹp truyền thống của người Việt, không chỉ là dịp để tưởng nhớ tổ tiên mà còn là cơ hội để gia đình sum vầy, cùng nhau làm bánh trôi, bánh chay và tận hưởng không khí đầm ấm. Mặc dù có nguồn gốc từ Trung Quốc, nhưng người Việt đã biến ngày lễ này thành một phần văn hóa riêng, mang đậm bản sắc dân tộc.

Dù thời gian có thay đổi, nhưng Tết Hàn thực vẫn luôn là dịp để chúng ta gìn giữ và phát huy những giá trị truyền thống, gắn kết tình thân và thể hiện lòng biết ơn đối với cội nguồn. Chính những điều đó đã làm nên sự khác biệt và ý nghĩa sâu sắc của ngày lễ này trong văn hóa Việt Nam.

Nếu bạn đang tìm kiếm giải pháp để xây dựng nhà thờ gỗ truyền thống, lưu giữ nét đẹp văn hóa và thờ cúng tổ tiên, hãy liên hệ với Trường Phúc – đơn vị chuyên thiết kế và thi công nhà thờ gỗ uy tín. Với tay nghề cao và chất liệu gỗ tự nhiên bền đẹp, Trường Phúc sẽ giúp bạn tạo nên không gian thờ cúng trang trọng, phù hợp với phong tục Việt Nam.